W dniu 19 lipca 2019 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3616). W dniu 2 sierpnia 2019 r. Senat RP przyjął ustawę bez zmian, po czym w dniu 5 sierpnia 2019 r. ustawa została przekazana do podpisu Prezydentowi RP. W chwili obecnej ustawa została już podpisana przez Prezydenta.

Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że nowelizacja „ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej zwana ooś”, wynikała przede wszystkim z potrzeby usprawnienia procedur i postępowań administracyjnych, w zakresie inwestycji wskazanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz innych potencjalnie znacząco oddziałujących na obszar Natura 2000.

Autorzyprojektuustawy(GeneralnaDyrekcja Ochrony Środowiska) wskazywali, że proponowane zmiany opracowano na podstawie uwag i trudności związanych z interpretacją zapisów prawnych zgłaszanych przez regionalne dyrekcje ochrony środowiska oraz podmioty planujące realizację przedsięwzięcia.W trakcie procesu legislacyjnego nawet Ministerstwo Środowiska przekonywało, że dzięki omawianej nowelizacji zmniejszą się koszty i skróci czas inwestycji przez przyspieszenie procedury uzyskiwania decyzji środowiskowej. W efekcie ekspresowo procedowana ustawa (pierwsze czytanie miało miejsce 17 lipca 2019 r.), która nie uwzględniła uwag i problemów podnoszonych przez organizacje pozarządowe, wprowadza szereg udogodnień dla organów administracji publicznej oraz ułatwień dla podmiotów planujących realizację przedsięwzięć, kosztem ograniczenia praw pozostałych stron postępowania.Proponowane zmiany utrudnią bowiem społecznościom lokalnym udział w postępowaniach dotyczących uciążliwych inwestycji.

Najwięcej wątpliwości wzbudza zmianadefinicji strony postępowania poprzez wprowadzenie kryterium odległościowego, a także ograniczenie (z 20 do 10) liczby stron postępowania, od której uzależniona jest możliwość zastosowania w postępowaniu art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego (a zatem możliwość odstąpienia od„imiennego” dokonywania doręczeń, w tym doręczenia decyzji na rzecz zawiadamiania stron obwieszczeniami).

Zgodnie z nowo proponowanymbrzmieniem przepisu art. 74 ust. 3 ustawy ooś stroną postępowania będzie m.in. podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w odległości 100 m od granic terenu, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie. Zmiana ta uzasadniana potrzebą zmniejszenia kosztów ponoszonych przez inwestora, w efekcie prowadzi do ograniczenia kręgu podmiotów,które mogą być stronami postępowania. Co więcej zmiana ta wprowadza niejasne kryterium dystansu 100 metrów odległości od granic terenu realizacji inwestycji. W związku z tym należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 28 Kodeksu Postępowania Administracyjnego(dalej KPA) stroną jest ten,którego interesu prawnego dotyczy dana inwestycja,przy czym nie jest to równoznaczne z tym,że inwestycja narusza interes prawny tej osoby. Z godnie zaś z podpisana przez Prezydenta RP nowelizacją ustawy ooś, stroną postępowania nie będzie mogła być osoba, której nieruchomość znajdować się będzie w odległości ponad 100 metrów od inwestycji i to nawet w sytuacji, gdyby inwestycja miałaby oddziaływać na nią w sposób bezpośredni i oczywisty.

Ponadto omawiana zmiana zakłada,że dystans 100 metrów oddziaływania inwestycji ma być liczony nie od granicy działki,tylko od terenu, na którym zlokalizowana jest inwestycja. Stwarza to zaś zagrożenie, że na wystarczająco dużej działce możliwe więc będzie zaplanowanie uciążliwej inwestycji, zaś sąsiedzi nie zostaną uznani za stronę w postępowaniu prowadzącym do wydania decyzji administracyjnej umożliwiającej realizację inwestycji, a w efekcie nie będą mieli prawa do odwołania, nawet jeżeli inwestycja może oddziaływać na ich nieruchomość (np. poprzez immisje).

Nowelizacja wprowadza także możliwośćwydania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast decyzji środowiskowych dla inwestycji, dla których są oni inwestorami (poprzez uchylenie art. 75 ust. 1 pkt 1 lit. l ustawy ooś). W konsekwencji tej zmiany,wnioskodawca i organ wydający decyzję środowiskową może być tym samym podmiotem, co jest niezgodne z art. 9a dyrektywy 2011/92/UE, która zabrania rozstrzygania we własnej sprawie. Dotychczas takie postępowania były w kompetencjach, niezależnego od samorządów, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Tym właśnie,a także kilku innym, zmianom sprzeciwiają się organizacje pozarządowe,a także Rzecznik Praw Obywatelskich, którzy w swoich wystąpieniach zawracali uwagę na zagrożenia dla praw i wolności obywatelskich, jakie płyną z utrudnienia społecznościom lokalnym udziału w postępowaniach dotyczących uciążliwych inwestycji. Nadto konsekwencją omawianych zmian, może być wszczęcie postępowania przez Komisję Europejską o naruszenie prawa europejskiego, ponieważ wprowadzanie obywatelom ograniczenia w dostępie do udziału w postępowaniach administracyjnych i odwołań sprzeczne jest z dyrektywą EIA (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z13grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko  - Dz.U. L 26 z 28.1.2012) oraz konwencją z Aarhus (Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska - Dz.U.z 2003 r., Nr 78, poz.706).

W efekcie stwierdzić należy, że choć omawiana nowelizacja zawiera także regulacje wpływające korzystnie przede wszystkim na szybkość postępowania, tym niemniej wskazane wyżej kontrowersyjne zmiany odnoszące się do przebiegu postępowania administracyjnego w sprawach uregulowanych ustawą regulującą procedury ocen oddziaływania na środowisko, wydawania decyzji środowiskowych i udziału społecznego, w naszej ocenie mogą przełożyć się na ograniczenie obywatelom możliwości wpływu na inwestycje szkodliwe dla przyrody i uciążliwe dla mieszkańców.